पश्चिम तराईका थारू समुदायका महिलाले ‘अष्टिम्की’ पर्व धार्मिक परम्पराअनुसार मनाएका छन् । कृष्ण जन्माष्टमीको साँझ सोमबार थारू गाउँका व्रतालु थारू महिला थालमा चामल, चामलमाथि माटोको दियो (पाला) बालेर लोहटामा चोखो जल लिएर ‘अष्टिम्की’ घरमा छिरे ।
कैलालीको जानकी गाउँपालिकाका थारू महिला सोमबार अष्टिम्की पर्वमा चित्र बनाउँदै। तस्बिर स् गणेशरकान्तिपुर
अँध्यारो अष्टिम्की घर पालाको दियालोले उज्यालो भयो । अन्न राख्ने भकारी ‘डेहरी’ मा लोक चित्रकारद्वारा चित्रण गरिएको चित्रहरूमा पालैसित उनीहरूले टीका लगाए । जसलाई थारूहरूले ‘अष्टिम्की’ भन्ने गरेका छन् । अष्टिम्कीमा बनाइएका चित्रमा टीका लगाउँदै व्रतालु थारू महिलाले जन्माष्टमीमा कान्हा ९कृष्ण० भगवान्को पूजा गरे ।
अष्टिम्कीको हस्तलिखित चित्रको माथिल्लो भागमा चन्द्र र सूर्यको चित्र कोरिएको छ । पिँधमा जलमण्डलमा पाइने माछा, गंगटा, गड्यौलालगायतका चित्र छन् । मध्यभागमा कान्हा ९कृष्ण० रूखमा बसेर बाँसुरी बजाइरहेको चित्र छ । माथिल्लो पंक्तिमा पाँच पाण्डव र त्यसमुनि गोपिनीहरूको ।
अष्टिम्की चित्रमा रावण, हलो जोतिरहेको मानिस, कुकुर, हात्ती, घोडा, बाँदर, बोटवृक्ष, चरालगायतका पनि चित्र छन् । यसबाट थारूहरू प्रकृति पूजक हुन् भन्ने प्रमाणित हुने गरेको शिक्षक चित्रबहादुर चौधरीले बताए । उनले भने, ‘सृष्टिसँग जोडिएका सबै चिज अष्टिम्की चित्रमा हुन्छन् । यो सृष्टिकालदेखिको लोक इतिहास हो । जुन चित्रमा सृष्टिको कथा छ ।’ कृष्ण जन्माष्टमीको थारू गाउँमा निकै चहलपहल छ । खासगरी थारू महिलाहरूको । दिनभरि व्रत बसेर साँझ पूजापाठ सकेपछि रातभरि कान्हाको जीवन र प्रकृतिसँग जोडिएका अष्टिम्की गीत गाउने, अष्टिम्की घरमा जाग्राम बस्ने थारू परम्परा रहेको उनीहरू बताउँछन् ।
थारू बूढापाकाका अनुसार कृष्ण जन्माष्टमीको अघिल्लो दिन थारू महिला दिनभरि नदी खोलामा माछा मार्ने र त्यही माछासित राति ‘दरभात’ खाएर जन्माष्टमीको दिन थारू महिला व्रत बस्ने गर्छन् । दिनभरिको व्रतपछि साँझ पूजापाठ गर्छन् । पूजापाठपछि सबै आ आफ्नो घरमा फर्किन्छन् । फलाहारपछि पुनः अष्टिम्की घरमा फर्किन्छन् । रातभरि अष्टिम्की गीत गाउँछन् ।
अष्टिम्कीको पूजापाठपछि व्रतालु महिला घरमा गएर खाना पकाउँछन् । खानाको परिकारमा तरकारी ३, ५ या ७ थरीको बनाई आ–आफ्नो भागबाट प्रसाद भात र तरकारी केही भाग छुट्याएर आगोमा राख्ने गरिन्छ, जसलाई ‘अग्यारी देना’ भन्ने गरिन्छ । अष्टिम्कीको तरकारीको परिकारमा माछा अनिवार्य नै मानिन्छ । यसलाई थारूले सगुनका रूपमा लिन्छन् । अष्टिम्कीको खाना आफ्ना दाजुभाइ इष्टमित्रलाई खुवाउने चलन छ । यसले दाजुभाइ दिदी बहिनीबीचको मायाप्रेम बढ्ने विश्वास छ । थारूहरू यसलाई ‘अग्रासन’ भन्ने गर्छन् । योसँगै अस्टिम्की पर्व समापन गरिन्छ ।- कान्तिपुर
