विश्व मधुमेह दिवसको अवसरमा धनगढीमा निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण गरी परामर्श र औषधी वितरण गरिएको छ । स्वास्थ्य कार्यालय कैलालीले दिवसको अवसरमा धनगढी वडा न १२ जुगेडामा निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण, चेक जाँच परामर्श ,औषधी वितरण गरेको हो ।

मधुमेह बाट बच्न नियमित शारीरिक व्यायाम, योगा , स्वास्थ्यकर खाना खानु , धूम्रपान तथा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन नगर्ने, मधयपानको सेवन नगर्नु नै मुख्य नसर्नेको रोगको जोखिम न्यूनीकरण गर्ने उपाय रहेको स्वास्थ्य कार्यालयका हेल्थ असिस्टेन्ट मीन बहादुर धामिले बताए ।

‘हामी सबैले आ आफ्नो जीवन निर्वाह गर्ने शैलीमा परिवर्तन गर्नु जरुरी छ,’दिवसको अवसरमा हामीले निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण गरेका छौँ, ८० जनाले स्वास्थ्य परीक्षण गरीआफ्नो टोल छिमेकमै स्वास्थय सेवाको लाभ लिएका छन।रोग लाग्नै नदिऊ सचेत बनौँ’,धामीले भने ।

स्वास्थ्य परीक्षणमा तौल, उचाइ , रक्तचाप , मधुमेह , पेटको मापन , बिएम आइ , आवश्यकता अनुसारको औषधि ,स्वास्थ्य परामर्श , स्वास्थ्य शिक्षा ,स्वास्थ्य बिमा , योगा, व्यायाम , खानपान , बारेमा जानकारी दिएको थियो ।

कार्यक्रममा स्वास्थ्य कार्यालयका हेल्थ असिस्टेन्ट मीन बहादुर धामी , स्टाफ नर्स गीता लागि , तथा सहरी स्वास्थ्य केन्द्र वडा नं। १२ का स्वास्थ्यकर्मीहरू र वडा अध्यक्ष गणेश प्रसाद जोशीको सहभागिता रहेको थियो ।

मधुमेह भन्नाले  विकार (मेटाबोलिक डिस्अर्डर) समूह जनित रोग हो। जसमा मुख्यतः रगतमा चिनीको मात्रा बढी हुने हाइपरग्लाइसेमिया। हाइपरग्लाइसेमियाको कारणहरुमध्ये इन्सुलिन हर्मोन कम मात्रामा उत्पादन हुनु, इन्सुलिन हर्मोनको उपभोग कोशिकाहरुले कम गर्नु तथा ग्लुकोजको उत्पादन शरीरमा बढी हुनु हुन्छ।

मधुमेहमा हुने चयोपचयको गडबढीले शरीरको विभिन्न अंगहरुमा प्याथो फिजियोलोजिकल परिवर्तन ल्याई विभिन्न उपद्रवहरु जस्तै: मिर्गौला बिग्रिने, मोटोपना, डाइबोटिक रेटिनोप्याथी, डाइबोटिक न्युरोप्याथी, हाइपरटेन्सन आदि हुने हुन्छ। डाइबेटिजलाई मुख्यतः टाइप-१ / टाइप-२ गरी विभाजन गर्न सकिन्छ। यसबाहेक जेस्टेशनल डाइबेटिज पनि हुन्छ, जुन जन्मजात हुन्छ।

टाइप-२ मधुमेह मेटाबोलिक सिन्ड्रोम अन्तर्गत पर्दछ, जुन अव्यवस्थित खानपान र जीवनशैलीसंग सम्बन्धित हुन्छ। कतिपय अवस्थामा यो वंशानुगत पनि हुन्छ। टाइप-२ मधुमेह आहार विहार र स्वस्थ्यकर जीवनशैलीद्वारा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। मधुमेह निदानको लागि रगतमा ग्लुकोजको जाँच गर्दा मुख्यतः चार किसिमले गरिन्छ र निम्नानुसार भए मधुमेह भएको ठहरिन्छ: खाली पेटमा गरिने रगत जाँच

– Fasting Plasma Glucose -FPG_ > 126 mg/dL 75 g Oral Glucose tolerance test-OGTT_ > 200 mg/dL Random Plasma Glucose test > 200 mg/dL HbA1C >6.5%

विश्व मधुमेह दिवस हरेक वर्ष नोभेम्बर १४ तारीखको दिनलाई मधुमेह सम्बन्धि जनचेतना फैलाउने मुख्य उद्देश्यले विश्व मधुमेह दिवसको रुपमा मनाइन्छ। ई.सं. १९९१ देखि इन्टरनेशनल डाइबिटिज फेडरेशन र विश्व स्वास्थ्य संगठनको संयुक्त पहलमा नोभेम्बर १४ लाई विश्व मधुमेह दिवसको रुपमा मनाउन थालिएको हो।

नोभेम्बर १४ उनै सर फ्रेडेरिक बान्टिङ्गको जन्म दिन हो जसले चार्ल्स बेस्ट संग मिलेर सन् १९२२ मा इन्सुलिनको खोज गरि मानव जगतलाई मधुमेह र यसको उपद्रवबाट बच्न एउटा महत्वपूर्ण अस्त्र प्रदान गरे। संयुक्त राष्ट्र संघले ई.सं. २००६ मा एक प्रस्ताव पास गरि यस दिनलाई विश्व मधुमेह दिवसको रुपमा मनाउन अधिकारिकता प्रदान गर्यो। हरेक वर्ष विश्व मधुमेह दिवसलाई एक विशेष नाराका साथ मनाइन्छ। यस वर्ष विश्व मधुमेह दिवसको नारा रहेको छ- ‘मधुमेह स्याहारमा पहुँच—अहिले होइन भने कहिले’। यो नारा ई.सं. २०२१ देखि २०२३ सम्मको लागि तय गरिएको हो।

विश्व मधुमेह दिवस मधुमेहको बारेमा जनचेतना फैलाउने एउटा अभियान हो र नीलो रंगको गोलाकार घेरा विश्व मधुमेह दिवसको अधिकारिक लोगो (चिन्ह) रहेकोछ, जुन सन् २००७ देखि प्रचलनमा ल्याइएको छ। मधुमेहको समस्या विश्व भरि नै एउटा भयावह समस्या बन्दै गइरहेको छ। एउटा अध्ययनले देखाए अनुसार इस्वी सम्वत् २०३० मा टाइप २ मधुमेह रोगीको संख्या करिब ४३९ मिलियन हुने अनुमान गरिएको छ। मधुमेहको उपचार रोगीको प्रकृति, वय आदिको विचार गरी गर्नुपर्दछ। मधुमेहको व्यवस्थापन तथा उपचारमा आहार विहारको ठूलो भुमिका छ। हितकरआहार आहार भन्नाले खानपानलाई बुझाउँछ भने विहार भन्नाले दैनिकरुपमा गरिने क्रियाकलापलाई जनाउँछ। हितकरआहार आहार विहारको सेवन गर्दा रोग व्याधि लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ र औषधि सेवन गर्नुपर्ने अवस्था कम हुन्छ तर अहितकर आहार सेवन गरिरहयो भने औषधि प्रयोगले पनि रोगव्याधिबाट छुटकारा पाउन सकिदैँन।

तसर्थ मधुमेहमा खानपान, आहार विहार तथा योग प्रणायाम सहितको स्वस्थ जीवनशैलीको ठूलो महत्व छ। मधुमेह रोगको लागी हितकरआहार विहार गहुँ , षष्टिक शाली (साठी रशाली चामल), कोदो, कंगु, मधुलिका, समा, मकै, चना, अरहर, गहत, मूँग, मसूरो। कुभिण्डो, करेला, परवल, बरेला (कर्कोटिक), सहजन, भन्टा, विम्बी, इन्द्रवारुणी, प्याज, लसुन, तितेलौकी, घिरौला काँचो केरा , लोनिका, सहजनको पात, द्रोणपुष्पीको पात, गुर्जोको पात, काकमाची पत्र, खजुर, आरु, कपित्थ, जामुन, डुम्री, तरबूजा, सर्स्यूको तेल वा तोरीको तेल, तिलको तेल, तक्र (मोही), परेवा, तितिर आदि पँक्षीको मासु, कमल कन्द, खयर, अन्य तितो पदार्थ नियमित शारीरक व्यायाम, योग, अहितकर आहार विहार जतिखेर पनि खाइ रहने बानी,,नयाँ अन्न सेवन,दहि, उखु,घि